Металл катылыгы өчен код - H. Төрле катылыкны тикшерү ысулларына караганда, гадәти билгеләүләргә Brinell (HB), Rockwell (HRC), Vickers (HV), Leeb (HL), Shore (HS) катылыгы һ.б. керә, алар арасында HB һәм HRC ешрак кулланыла. HB киңрәк кулланылыш диапазонына ия, һәм HRC югары өслек катылыгы булган материаллар өчен, мәсәлән, җылылык эшкәртү катылыгы өчен яраклы. Аерма шунда ки, катылыкны тикшерү җайланмасының эчтәлеге төрле. Brinell катылыгын тикшерү җайланмасы - шарлы эчтәлек, ә Rockwell катылыгын тикшерү җайланмасы - алмазлы эчтәлек.
Микроскоп анализы өчен HV яраклы. Виккерс катылыгы (HV) Материал өслегенә 120 кг нан кимрәк йөк һәм 136° очлы почмаклы ромб квадрат конуслы чокыр белән басыгыз. Материал чокырының өслек мәйданы йөкләнеш кыйммәтенә, ягъни Виккерс катылыгы кыйммәтенә (HV) бүленә. Виккерс катылыгы HV буларак күрсәтелә (GB/T4340-1999 карагыз), һәм ул бик нечкә үрнәкләрне үлчи.
HL күчмә катылык үлчәү җайланмасы үлчәү өчен уңайлы. Ул катылык өслегенә бәрү һәм сикерү өчен бәрелү шары башын куллана. Катылык үрнәк өслегеннән 1 мм ераклыкта перфораторның кире кайту тизлегенең бәрелү тизлегенә нисбәте белән исәпләнә. Формула: Либ катылыгы HL=1000 × VB (кире кайту тизлеге)/VA (бәрелү тизлеге).
Либның күчмә катылык үлчәгечләрен Либ (HL) үлчәгәннән соң Бринелл (HB), Роквелл (HRC), Викерс (HV), Шор (HS) катылыгына әйләндерергә мөмкин. Яисә катылык кыйммәтен турыдан-туры Бринелл (HB), Роквелл (HRC), Викерс (HV), Либ (HL), Шор (HS) белән үлчәү өчен Либ принцибын кулланыгыз.
HB - Бринелл катылыгы:
Бринелл катылыгы (HB) гадәттә материал йомшаграк булганда кулланыла, мәсәлән, төсле металлар, җылылык белән эшкәртү алдыннан яки җылытканнан соң корыч. Роквелл катылыгы (HRC) гадәттә югарырак катылыкка ия материаллар өчен кулланыла, мәсәлән, җылылык белән эшкәртүдән соң катылык һ.б.
Бринелл катылыгы (HB) - билгеле бер зурлыктагы сынау йөкләнеше. Белгеле бер диаметрлы катыртылган корыч шар яки карбид шары сынау өчен металл өслегенә бастырыла. Сынау йөкләнеше билгеле бер вакыт дәвамында саклана, аннары сынау өчен өслектәге чокырның диаметрын үлчәү өчен йөк алына. Бринелл катылыгы кыйммәте - йөкләнешне чокырның сферик өслек мәйданына бүлү юлы белән алынган өлеш. Гадәттә, билгеле бер зурлыктагы (гадәттә 10 мм диаметрлы) катыртылган корыч шар билгеле бер йөкләнеш белән (гадәттә 3000 кг) материал өслегенә бастырыла һәм билгеле бер вакыт дәвамында саклана. Йөк алынганнан соң, йөкләнешнең чокыр мәйданына нисбәте Бринелл катылыгы кыйммәте (HB), ә берәмлек килограмм көч/мм2 (Н/мм2) була.
Роквелл катылыгы катылык күрсәткечен чокырның пластик деформация тирәнлегенә нигезләнеп билгели. Катылык берәмлеге буларак 0,002 мм кулланыла. HB>450 булганда яки үрнәк бик кечкенә булганда, Бринелл катылык тестын кулланып булмый, ә Роквелл катылык үлчәү ысулы кулланыла. Ул билгеле бер йөкләнеш астында сынала торган материал өслегенә басу өчен 120° очлы почмаклы алмаз конусын яки диаметры 1,59 яки 3,18 мм булган корыч шарны куллана, һәм материалның катылыгы чокыр тирәнлегеннән исәпләнә. Сынала торган материалның катылыгына карап, ул өч төрле шкала белән күрсәтелә:
HRA: Бу - 60 кг йөк һәм алмаз конусы инденты ярдәмендә алынган катылык, ул бик югары катылыкка ия материаллар (мәсәлән, цементланган карбид һ.б.) өчен кулланыла.
HRB: Бу - 100 кг йөк һәм диаметры 1,58 мм булган катыртылган корыч шар кулланып алынган катылык, ул түбән катылыклы материаллар өчен кулланыла (мәсәлән, җылытылган корыч, чуен һ.б.).
HRC: Бу - 150 кг йөк һәм алмаз конусы инденты ярдәмендә алынган катылык, ул бик югары катылыкка ия материаллар (мәсәлән, катырылган корыч һ.б.) өчен кулланыла.
Моннан тыш:
1.HRC Роквелл катылыгының C шкаласын аңлата.
2.HRC һәм HB җитештерүдә киң кулланыла.
3.HRC кулланыла торган диапазон HRC 20-67, HB225-650гә тиң,
Әгәр катылык бу диапазоннан югарырак булса, Роквелл катылык шкаласы буенча HRA кулланыгыз,
Әгәр катылык бу диапазоннан түбәнрәк булса, Роквелл катылык шкаласы B HRB кулланыгыз,
Бринелл катылыгының югары чиге HB650, ул бу кыйммәттән югарырак була алмый.
4. Роквелл катылык үлчәгеченең C шкаласы буенча эчкә ябышуы - 120 градуслы почмаклы алмаз конусы. Сынау йөкләмәсе билгеле бер кыйммәт. Кытай стандарты буенча 150 кгс. Бринелл катылык үлчәгеченең эчкә ябышуы - катыртылган корыч шар (HBS) яки карбид шар (HBW). Сынау йөкләмәсе шарның диаметрына карап үзгәрә, 3000 дән 31,25 кгс га кадәр.
5. Роквелл катылыгы чокыры бик кечкенә, һәм үлчәнгән кыйммәт локальләштерелгән. Уртача кыйммәтне табу өчен берничә ноктаны үлчәү кирәк. Ул әзер продуктлар һәм нечкә кисәкләр өчен яраклы һәм җимерми торган сынау буларак классификацияләнә. Бринелл катылыгы чокыры зуррак, үлчәнгән кыйммәт төгәл, ул әзер продуктлар һәм нечкә кисәкләр өчен яраклы түгел, һәм гадәттә җимерми торган сынау буларак классификацияләнми.
6. Роквелл катылыгының катылык кыйммәте - берәмлекләрсез исемсез сан. (Шуңа күрә Роквелл катылыгын билгеле бер дәрәҗә дип атау дөрес түгел.) Бринелл катылыгының катылык кыйммәте берәмлекләргә ия һәм аның тартылу ныклыгы белән билгеле бер якынча бәйләнеше бар.
7. Роквелл катылыгы турыдан-туры циферблатта яки санлы рәвештә күрсәтелә. Аны куллану җиңел, тиз һәм аңлаешлы, күпләп җитештерү өчен яраклы. Бринелл катылыгы өчен микроскоп кирәк, ул чокыр диаметрын үлчәү өчен кирәк, аннары таблицаны карау яки исәпләү өчен, бу эшләү өчен катлаулырак.
8. Билгеле бер шартларда, таблицага карап, HB һәм HRC ны алыштырырга мөмкин. Уйлап исәпләү формуласын якынча түбәндәгечә язып була: 1HRC≈1/10HB.
Катылык сынауы - механик үзлек сынауларында гади һәм җиңел сынау ысулы. Катылык сынауын билгеле бер механик үзлек сынауларын алыштыру өчен куллану өчен, җитештерүдә катылык һәм ныклык арасындагы төгәлрәк конверсия мөнәсәбәте кирәк.
Практика күрсәткәнчә, металл материалларының төрле катылык кыйммәтләре һәм катылык кыйммәте белән ныклык кыйммәте арасында якынча туры килә торган бәйләнеш бар. Катылык кыйммәте башлангыч пластик деформациягә каршы торучанлык һәм пластик деформациягә каршы торучанлыкның дәвам итүе белән билгеләнгәнлектән, материалның ныклыгы югарырак булган саен, пластик деформациягә каршы торучанлык та югарырак, һәм катылык кыйммәте дә югарырак була.
Бастырып чыгару вакыты: 2024 елның 16 августы
